تنش میان افغانستان و ایران در آخر هفته گذشته پس از تبادل آتش سنگینی در نزدیکی پاسگاه مرزی که منجر به کشته شدن دست‌کم سه نفر و زخمی شدن تعدادی شد، شدت یافت.
این درگیری ریشه در مناقشه حقوقی دو کشور همسایه بر سر منابع آبی مشترکشان می باشد. در روز یکشنبه28 مه، گزارش‌ها حاکی از آن بود که درگیری بین نیروهای امنیتی مرزی ایران و افغانستان کاهش یافته و هر دو طرف برای کاهش تنش در حال مذاکره هستند. تحلیلگران می گویند که کشورهای منطقه، به ویژه افغانستان نمی توانند از عهده یک درگیری مسلحانه برآیند.
تنش موجود تنها چند هفته پس از آن رخ می دهد که ابراهیم رئیسی به طالبان هشدار داد که حقوق آب این کشور را در رودخانه مشترک هیرمند، همانگونه که در قرارداد سال 1973 ذکر شده است، رعایت کنند و آن را نقض نکنند.
موضوع حقابه هیرمند در 18 ماه می بین امیرخان متقی سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان و حسین امیرعبداللهیان همتای ایرانی وی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
متقی روز شنبه بار دیگر با حسن کاظمی سفیر جمهوری اسلامی ایران در کابل دیدار و درباره روابط دوجانبه از جمله مسائل آب گفت وگو کرد.
معاون سخنگوی وزارت امور خارجه افغانستان در توییتر خود نوشت: «وزیر امور خارجه کشور خاطرنشان کرد که مسائل بین دو طرف از طریق گفتگو و تفاهم بهتر قابل حل می باشد. او در بیانیه ای که در 22 اردیبهشت صادر کرد، از دولت ایران خواست موضوع حیاتی آب را سیاسی نکند و بهتر است به جای اظهارنظر در رسانه ها، این گونه مسائل را با تفاهم و گفتگوی مستقیم حل نمایند.»
با این حال، ظرف چند روز گذشته، تنش بین دو کشور بر سر حقابه به نقطه اوج خود رسیده است و مقامات طالبان، ایران را متهم کردند که صبح روز شنبه 27 مه در مرز ولایت نیمروز افغانستان تیراندازی کرده است.
به گفته تورک فرهادی، تحلیلگر افغان مستقر در ژنو، با وجود شعله ور شدن اصطکاک بین این دو کشور، افغانستان به دنبال حل مشکل از طریق مذاکرات است.
فرهادی با بیان اینکه هرگونه درگیری بین افغانستان و ایران پیامدهایی برای منطقه خواهد داشت، افزود که نقش ژئوپلیتیکی چین و ارتباط با دولت طالبان نیز در این تنش بی تأثیر نیست.
پکن نیز مانند تهران، دولت طالبان را رسماً به رسمیت نشناخته است. با این حال، این کشور از نمایندگان طالبان استقبال کرده و در گفتگوهای مختلف شرکت کرده و در سفارت خود را در کابل نیز باز نگه داشته است.
فرهادی گفت: «چین خواهان یک افغانستان امن برای دسترسی به مواد معدنی افغانستان و همچنین دسترسی به نفت و گاز ایران از طریق افغانستان است. چین از تحولاتی که ثبات جدید در افغانستان را به خطر می اندازد ناراضی است و به طالبان توصیه می کند که خصومت های مسلحانه با ایران را تشدید نکند.»
یادآوری می گردد، آب رودخانه هیرمند با بیش از 1000 کیلومتر طول که از افغانستان به مناطق شرقی ایران می‌ریزد، به دلیل تصمیم کابل به سدسازی و تولید برق و آبیاری زمین‌های کشاورزی، برای مقامات و مسئولین جمهوری اسلامی نگران‌کننده شده است.
در حالی که ایران در سال های اخیر با مشکلات فزاینده کمبود آب و اعتراض کشاورزان مواجه است، افغانستان نیز با سومین سال خشکسالی خود روبرو است، بطوری که این کشور در فهرست نظارتی اضطراری سال 2023 که توسط کمیته نجات بین المللی صادر شده بود، رتبه سوم را به خود اختصاص داد و این نشان می داد تغییرات آب و هوایی چگونه به بحران در این کشور دامن زده است و آن را تشدید می کند.
ترجمه :خبرگزاری ایرانشهر